دکتر محمد قهری
- دیابت یک بیماری نیست بلکه به گروهی از اختلالات متابولیک اطلاق میشود که با هیپرگلیسمی (بالا بودن مقدار قند خون) مشخص میشوند که خود ناشی از هرگونه نقص در ترشح انسولین، عمل انسولین یا هردو باشد. هیپرگلیسمی مزمن در دیابت با آسیب، اختلال و از کارافتادن درازمدت اندامهای گوناگون بخصوص چشم، کلیه، اعصاب، قلب و عروق خون همراه می باشد.
- دیابت از طریق یکی از چهار حالت زیر تشخیص داده میشود. این معیارهای ۴ گانه هم برای غربالگری و هم برای تشخیص قطعی استفاده میشوند.
| معیارهای انجمن دیابت آمریکا برای تشخیص دیابت ملیتوس |
| HbA1C مساوی یا بیشتر از ۵/۶ درصد |
| گلوکز پلاسمای ناشتا مساوی یا بالاتر از ۱۲۶ (در غیاب علائم هیپرگلیسمی این یافته باید با تکرار تست در روز دیگر تائید شود). (زمان ناشتائی ۸ ساعت کافی میباشد) |
| گلوکز ۲ ساعته پلاسما مساوی یا بیشتر از ۲۰۰ که پس از خوردن ۷۵ گرم شربت گلوکز در خلال تست تحمل گلوکز استاندارد تعیین شده باشد. |
| اگر علائم هیپرگلیسمی موجود باشند و گلوکز پلاسما در یک نمونه تصادفی مساوی یا بیشتر از ۲۰۰ باشد. (تصادفی یعنی هر زمان از روز صرف نظر از زمان گذشت از آخرین وعده غذا) |
گروههای دارای افزایش خطر ابتلا به دیابت
گروههای حدواسطی هستند که به هر علت گلوکز پلاسمای آنها در حالت ناشتا یا گلوکز ۲ ساعته آنها در آزمون تحمل گلوکز آنقدر بالا نیست که معیار دیابت بودن را در برگیرد ولی آنقدر هم پائین نیست که طبیعی محسوب شوند. این گروهها را پیش دیابت می نامند و مرز آن را از نظر گلوکز ناشتا ۱۰۰ در نظر گرفته اند (Impaired Fasting Glucose) یا کسانی که در تست تحمل گلوکز اختلال نشان میدهند (Impaired Glucose Tolerance).
ریسک ابتلا به دیابت کامل در گروههای پیش دیابت چندین برابر افراد سالم است. خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی نیز در این افراد بطور قابل توجهی بیش از دیگران است.
اختلال در تحمل گلوکز (Impaired Glucose Tolerance)
- این افراد در معرض خطر برای ایجاد دیابت می باشند و همچنین در معرض خطر برای بیماریهای قلبی عروقی، افزایش فشار خون، افزایش کلسترول خون، و افزایش وزن هستند.
- ۱ تا ۳ نفر از هر ۴ نفری که اختلال در تحمل گلوکز دارند ظرف ۱۰ سال به دیابت مبتلا میشوند.
پیش دیابت با حداقل یکی از ۳ مورد ذکر شده در جدول تشخیص داده میشود.
| معیارهار انجمن دیابت آمریکا برای تشخیص پیش دیابت |
| گلوکز پلاسمای ناشتا مساوی یا بیشتر از ۱۰۰ تا ۱۲۵ |
| گلوکز ۲ ساعته در تست خوراکی تحمل گلوکز مساوی یا بیشتر از ۱۴۰ تا ۱۹۹ |
| هموگلوبین قندی ۷/۵ تا ۴/۶در صد |
اهمیت اطلاق پری دیابتیک به این افراد در آن است که بدانند در معرض خطر عوارض بالا بودن گلوکز هستند و خطر ایجاد دیابت آشکار در آنها زیاد است. بنابر این وضعیت را جدی گرفته و پیگیری کنند.
فاکتورهای خطر برای افزایش احتمال IGT
- افزایش وزن داشتن یا چاق بودن
- سابقه خانوادگی دیابت (فامیل درجه ۱)
- فعالیت فیزیکی کم
- فاکتورهای خطر دیگر برای بیماری قلبی عروقی (بالا بودن فشار خون، بالا بودن کلسترول خون)
- خانمی که سندروم تخمدان پلی کیستیک دارد و نیز ازدیاد وزن دارد
- خانمی که در طول بارداری دیابت گرفته است
علائم بالینی در اختلال تحمل گلوکز ( IGT)
- علائم بالینی موجود نیستند و هنگام آزمایش چک آپ مشخص میشوند.
- افرادی که هر یک از حالات زیر را دارند برای آزمایش قند خون کاندید میشوند:
- بالا بودن کلسترول خون
- افزایش وزن
- بالا بودن فشار خون
- حمله قلبی مشکوک
درمان اختلال تحمل گلوکز (IGT)
- تغییر سبک زندگی ( از قبیل ترک سیگار، ترک الکل، …)
- کاهش وزن (در صورت اضافه وزن داشتن)
- افزایش فعالیت فیزیکی (۳۰ دقیقه فعالیت فیزیکی حداقل ۵ بار در هفته). این فعالیتها میتواند نظیر شنا، پیاده روی، و دوچرخه سواری باشد. فعالیتی که تا حدودی موجب تعریق و افزایش تنفس شود مد نظر است. میتوان هر ۳۰ دقیقه را به دو زمان ۱۵ دقیقه ای و انجام فعالیتهای متفاوت اختصاص داد.
- رژیم غذائی با چربی پائین، با فیبر بالا و مقادیر فراوان غذاهای نشاسته ای، میوه، و سبزیجات
- کنترل فشار خون
- کنترل کلسترول خون
- در صورت نیاز درمان داروئی
سندروم متابولیک
هرگاه حالتهای پیش دیابت گفته شده (IFG / IGT) با موارد زیر همراه باشد سندروم متابولیک نام میگیرد:
- چاقی بخصوص چاقی شکمی یا احشائی
- دیس لیپیدمی از نوع تری گلیسرید بالا و یا HDL پائین
- پرفشاری خون
- سندروم متابولیک ریسک ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را (بویژه در مردان ۴۵ سال به بالا و زنان ۵۵ سال به بالا) افزایش میدهد.
- شانس ابتلا به دیابت آشکار در سندروم متابولیک بیشتراز پیش دیابت است.
HbA1c
- مرز تشخیص دیابت: ۵/۶%
- افرادیکه HbA1c بین ۶ تا ۵/۶% دارند با احتمال چندین برابر در معرض ابتلا به دیابت می باشند.
- کسانیکه HbA1c بین ۵/۵ تا ۶% دارند ۳ تا ۸ برابر بیشتر محتمل است که در آینده به دیابت مبتلا شوند.
- HbA1c بین ۷/۵ تا ۴/۶ درصد یعنی پیش – دیابت
